Bohdan Huk: Ukraina. Polskie jądro ciemności. Stowarzyszenie Ukraińskie Dziedzictwo; Przemyśl 2013 

Autor zaczyna służącym za motto tekstem: „Pacyfikacje Ukraińców to była normalna eksterminacja. Bez komór gazowych, ale palili im wsie, zabijali ludzi… Te wszystkie hece antyżydowskie i antyukraińskie zaczynały się właśnie od kościołów…”  Marek Edelman, jeden z dowódców żydowskiego powstania w getcie warszawskim w 1943 r. (M. Edelman, Prosto się mówi, jak się wie, opr. P. Sawicka, K. Burnetko, Warszawa 2013, s. 35, 64.)

Paula Sawicka, to w latach 2004–2014 prezeska zarządu Stowarzyszenia Otwarta Rzeczpospolita. Mówi o Edelmanie: „Marek był wyznawcą Jacka Kuronia. Uważał, że to człowiek opatrznościowy, wizjoner.” Krzysztof Brunetko, to współautor wywiadu z Januszem Onyszkiewiczem. M. Edelman przebywał w latach 1943 -1944 w Warszawie, walczył w Powstaniu w Getcie i w Powstaniu Warszawskim, zapewne więc „wiedzę” o genocidum atrox czerpał od Kuronia i Onyszkiewicza. Dziwi, iż nie widział, że w warszawskim getcie strażnikami byli Ukraińcy, a także z nimi walczył w Powstaniu Warszawskim, m.in. z sotnią Diaczenki. Oczywiście, że „Pacyfikacje” (...) DOKONANE PRZEZ (…) „Ukraińców to była normalna eksterminacja. Bez komór gazowych, ale palili im wsie, zabijali ludzi... W taki sposób Ukraińcy spalili około 4 – 5 tysięcy polskich wsi, nie zawsze wcześniej zabijając ludzi w okrutny sposób, ale często paląc w domach żywcem całe rodziny. Także dalsza część zamienia katów w ofiary, bo w rzeczywistości: „Te wszystkie hece antyżydowskie i ANTYPOLSKIE zaczynały się właśnie od kościołów…” Było to co najmniej 59 kościołów i klasztorów, wewnątrz których bojówki OUN i UPA oraz SS „Galizien – Hałyczyna” dokonały rzezi ludności polskiej i jej spalenia razem z Domem Bożym, w którym zgromadzili się na modlitwę (w kilku kościołach spalili ich żywcem). Wcześniej Niemcy rękami ukraińskiej policji dokonali Holokaustu na ludności żydowskiej na Kresach. B. Huk nie wie też, kto stanowił większość obsady strażników w obozach zagłady, choćby w Sobiborze i w Treblince?  Omówienie książki B. Huka opatruję mottem:„Złymi świadkami są oczy i uszy temu, kto ma duszę barbarzyńca”. (Heraklit z Efezu)

 Zabłotce leżą między Włodzimierzem Wołyńskim a Sokalem, 5 km od Bugu. Mieszkańcy Zabłociec to Polacy i Ukraińcy. Wołyń słynie nie tylko z bardzo urodzajnej ziemi, ale przede wszystkim z bardzo ładnych dziewczyn. Ale żadna z nich nie dorównała Stefci Górskiej i Wiesi Wójcik. We wsi mówiono Wiesia Serwatowska, bo babcia Wiesi była siostrą hrabiny Makowskiej, nazywała się Serwatowska. Na całą rodzinę Wiesi mówiono Serwatowscy.        W roku 1939, kiedy wojska rosyjskie wkroczyły do Polski hrabia Makowski z rodziną wyjechał z Zabłociec. W pałacu  mieścił się sztab wojsk rosyjskich. Kiedy w roku 1941 Niemcy napadli na Polskę i wypędzili Sowietów, pałac zamieszkiwali ludzie, którym podczas wojny (1939) spłonęły domy. Rząd  niemiecki zajął się majątkiem hrabiego Makowskiego. Przysłał dwóch  młodych chłopców. Jeden nazywał się Figel, a drugi Beto. Figel objął kierownictwo nad całym majątkiem, a Beto był traktorzystą. Obydwaj zamieszkiwali u księdza na plebanii.  Pomimo młodego wieku świetnie sobie radzili z powierzoną im pracą. Figel zakochał się w Wiesi Wójcik – Serwatowskiej, a Beto w Stefci Górskiej. Stefcia miała rodziców i dwóch braci, była uroczą brunetką, Wiesia śliczną blondynką. Którejś nocy Beto trochę później wracał na plebanię. Skrócił sobie drogę przechodząc przez sad należący do księdza. Noc była księżycowa i bardzo jasna. Beto z daleka widział chodzących mężczyzn przed plebanią. Ukrył się za drzewem i obserwował. Kiedy się rozwidniało widział jak odchodzą ci mężczyźni. Na plebanię wszedł dopiero wtedy jak ksiądz poszedł do kościoła odprawić mszę. Od gosposi dowiedział się, że tej nocy jacyś mężczyźni zabrali Figla. Tej samej nocy mężczyźni zabrali tutejszego organistę pana Łupkowskiego. Rodzina Serwatowskich wszczęła poszukiwania. Żona organisty – nauczycielka robiła wszystko, by odnaleźć męża. Ślad po nich jednak zaginął. Trzy tygodnie później gajowy  idąc lasem zauważył kupę chrustu, którego nigdy wcześniej nie widział. Podszedł bliżej i zobaczył, że spod chrustu wystawał but. Wieczorem zawiadomił o tym Panią Anielę.  Tym chrustem były przykryte zwłoki dwóch mężczyzn. Każdy z osobna owinięty kolczastym drutem. Ciała tak były zmasakrowane, że trudno było rozpoznać, który to Figel, a który organista. Pani Aniela poznała po butach i skrawkach niezakrwawionego ubrania. Po pogrzebie w Zabłotcach  zapanowała jakaś dziwna cisza. Tylko małe dzieci opowiadały, że Ukraińcy będą mordować Polaków . Nikt w to nie wierzył, bo dzieci lubią słuchać bajek i opowiadać bajki. Tym razem dziecięce bajki stały się prawdą.

 1 października 1945 roku:   W nadleśnictwie Krowica pow. Lubaczów zabity został przez UPA Polak, leśniczy  Jan Rübenbauer. (Edward Orłowski, w: http://www.krosno.lasy.gov.pl/ documents/149008/17558056/martyrologium+le%C5%9Bnik%C3%B3w+2013.pdf).

W przysiółku Łączki należącym do wsi Sielnica pow. Przemyśl upowcy zamordowali 8 Polaków.

   2 października:    W miasteczku Bircza pow. Przemyśl na cmentarzu komunalnym ma grób żołnierz WP Piotr Jarmolonek ur. 1918, który zginął z rąk UPA 2.10.1945. (.http://w.kki.com.pl/pioinf/przemysl/zabytki/narodowej/ofiary1.html ). 

   3 października:   We wsi Iskań pow. Przemyśl upowcy spalili wieś i zamordowali 3 Polaków.

We wsi  Myczkowce pow. Lesko (Bieszczady) zamordowali 15 Polaków i spalili ich domy.

We wsi Solina pow. Lesko (Bieszczady) zamordowali 11 Polaków i spalili ich domy. Oraz: "Bojówki UPA sotni "Brodycza" podeszły pod Solinę i od stron przysiółka Dział i dworu. Dokonano podpaleń sześciu zabudowań wiejskich i zamordowano dziesięciu mieszkańców wsi Solina. Na lewym brzegu rzeki San, w przysiółku Podkaliszcze, spalone zostały zabudowania gospodarcze mieszkańców: Cmokiewicza Michała, Podkalickiego Andrzeja, Pawłowskiego Wojciecha, Luca Józefa, Podkalickiego Andrzeja, Podkalickiego Józefa. Zginęli wówczas:
- Podkalicki Andrzej, s. Marcina, ur. 1906 r, miał 39 lat
- Lubas Stanisław, s. Tekli, ur. 1915 r.,miał 30 lat
- Podkalicki Michał, s. Józefa, ur. 1912 r., miał 33 lata
- Podkalicki Andrzej, s. Wojciecha, ur. 1928 r., miał 17 lat
- Orłowski Wojciech, s. Wojciecha, ur. 1902 r., miał 43 lata
- Fundanicz Wojciech, s. Michała, ur. 1904 r., miał 41 lat
- Tkaczyszyn Michał, s. Antoniego, ur. 1909 r., miał 3 lat
- Podkalicki Jan, s. Józefa, ur. 1871 r., miał 74 lata
- Kozdrowski Michał, s. Eliasza, ur. 1911 r., miał 34 lata
- Orłowska Anna, c. Michała, ur. 1907 r., miała 38 lat.
Uroczystość pogrzebowa zamordowanych odbyła się 5 października 1945 r., a zwłoki pochowano we wspólnej mogile (nr. 44) na cmentarzu w Solinie." (Zbigniew Kozicki: "Solina Tam tak było", Krosno 2011).

 Przed drugą wojną światową mieszkaliśmy w miejscowości Klewań  przy ul. Kolejowej, powiat Równe, woj. wołyńskie. Nasza rodzina składała się z czterech osób – ojca Zygmunta Kubackiego ur. w 1899 roku, matki Katarzyny z domu Jankiewicz urodzonej w 1909 roku, siostry Henryki urodzonej w 1931 roku i mnie – Mariana Lecha urodzonego w 1939 roku.  Ojciec zajmował się budową domów, matka była gospodynią domową i zajmowała się wychowywaniem dzieci – pracowała także w ogrodzie. Wiodło się nam stosunkowo dobrze. Z sąsiadami Ukraińcami nie było konfliktów, żyło się spokojnie. Sytuacja bardzo zmieniła się po wkroczeniu wojsk sowieckich we wrześniu 1939 roku. Władze sowieckie zaczęły wprowadzać swoje porządki, a wkrótce zaczęło brakować żywności. Pojawiły się też działania ukraińskich nacjonalistów próbujących przejąć władzę i majątki po Polakach. O pracę było bardzo ciężko. Sytuacja pogorszyła się jeszcze bardziej po wkroczeniu wojsk niemieckich w czerwcu 1941 roku. Niemcy zmuszali ludzi do różnych prac i ojciec został skierowany do pracy w Równem. Najgorsze były służby wartownicze. Niemcy zmuszali ludzi do ochrony szlaków kolejowych, mostów i wiaduktów. Często za dokonane zamachy na odcinku, który ochraniał wartownik, karano śmiercią.  W Klewaniu żyło się coraz trudniej, sytuację ratował przydomowy ogród. W 1943 roku nasiliły się napady band ukraińskich. Coraz częściej słyszało się  o podpaleniach i mordach dokonywanych na Polakach. Strach zapanował w całej okolicy. W tej sytuacji, kiedy istniało zagrożenie życia dla całej rodziny, ojciec postanowił wyjechać na Zachód – do Polski centralnej. We wrześniu 1943 roku wojska niemieckie już wycofywały się z frontu rosyjskiego. Nasz dom stał około 200 m od stacji kolejowej i z okien widać było co się tam dzieje. Coraz częściej wjeżdżały tam pociągi wyładowane wojskiem i stały wiele godzin, bo tory były zablokowane lub zniszczone. Ojciec dogadał się ze znajomym kolejarzem, czy nie dałoby się zabrać do takiego składu. Okazało się, że Niemcy godzili się i brali dość chętnie cywilów. Wagony z cywilami miały oznaczenie Czerwonego Krzyża i miały stanowić ochronę przed bombardowaniem pociągu. Któregoś dnia we wrześniu 1943 roku nadarzyła się okazja. Ojciec dowiedział się, że możemy wsiadać do pociągu i jechać do Polski. Problem polegał jedynie na tym, że na załadunek otrzymaliśmy około 30 minut. Cała rodzina ruszyła do pracy. Pomagał nam sąsiad, który podstawił wóz z koniem. Zabraliśmy wszystko, co się dało i przyjechaliśmy na stację. Tam znajomy kolejarz i jakiś żandarm wskazali nam wagon.

            Wielki duchem i sercem Polak, niezłomny patriota, który nie wchodził w układy, wiekopmny artysta rzeźbiarz, którego prace na zawsze weszły do Panteonu Narudu Polskiego. Mistrz Andrzej Pityński umiłował naszą ojczyznę i jej poświęcił swoje życie, swój ponadprzeciętny talent i cenny czas. Tworzył całe życie z myślą o Tej Ziemi, która go zrodziła i wykarmiła, a potem posłała w świat szeroki, by walczył dłutem o to co prawdziwe, dobre, piękne, rozumne, uniwersalne i wieczne.

Tej idei pozostał wierny do końca, aż po ostatnie tchcnienie, by w swoim testamencie zapisać złotymi zgłoskami, o czym poinformował starszy syn Aleksander: "Tata życzył sobie, żeby był pochowany we wspólnym grobie z młodszym bratem Januszkiem w rodzinnej miejscowości w Ulanowie w Polsce, ale dopiero wtedy, gdy ostatnie monumentalne dzieło zostanie oficjalnie odsłonięte na ziemi polskiej, wtedy ojciec będzie usatysfakcjonowany, a hasło BÓG - HONOR - OJCZYZNA zatriumfuje w pełnej krasie w wolnej niepodległej Polsce”. [1]

            Prof. Andrzej Pityński stworzył kilkadziesiąt monumentalnych pomników, wiele mniejszych rzeźb, pamiątkowych tablic oraz medali i odznaczeń. Uważał, że: “dobry pomnik, oglądany nawet przez kilka minut, pamięta się przez długie lata lub całe życie”. [2]

            Niestety nie udało mu się doczekać umiejscowienia w Polsce pomnika poświęconego ofiarom ludobójstwa na Wołyniu. Od 2018 roku stoi on w odlewni gliwickiej (na dołączonym zdjęciu), czekając na swoje docelowe miejsce. Tymczasem jak na gorąco wspomina Jego przyjaciel dr Teofil Lachowicz „On wiedział, czego chce i potrafił iść pod prąd, żeby to zrealizować. Czasem szedł jak czołg przeciwko wszystkim”. I opowiada dalej, iż już kilka miast jak: Jelenia Góra, Toruń, Rzeszów, Stalowa Wola, Komańcza i Kielce – które początkowo deklarowały chęć jego umiejscowienia, ostatecznie zrezygnowało z tego pomysłu.

Nazywam się Walentyna Chlebcewicz Szuba. Moją opowieścią pragnę upamiętnić moich rodziców Arkadiusza i Marię. Urodziłam się 1 marca 1945 w Czernigowie (Czernihowie na Ukrainie). Ojciec urodził się na Wołyniu w Terebeżowie (Powiat Stolin). Ojciec jego Aleksander był inżynierem górnictwa, mama Ludwika ukończyła szkołę medyczną. Mieszkali w Zdołbunowie. Arkadiusz tutaj skończył szkołę powszechną i rzemieślniczą. Pragnął pójść do szkoły wojskowej. Zgłosił się na warszawskie Okęcie, gdzie został przydzielony do szkoły podchorążych lotnictwa, tutaj zdobywał kolejne szczeble edukacji lotniczej. Otrzymywał nagrody. Między innymi za dobrą naukę od generała Ludomiła Rayskiego otrzymał złoty zegarek, który w październiku 1939 NKWD ziści zerwali mu z ręki. Przed aresztowaniem przebywał od 1938 roku na manewrach na lotnisku we Lwowie Skniłowie. Jako młody pilot został aresztowany przez NKWD we Lwowie w październiku 1939 r. Był przewożony przez liczne liczne areszty i więzienia (Brygidki – Lwów, w Moskwie, Charkowie). Docelowo z dużą grupą żołnierzy trafił na zesłanie do łagrów Uchta -Workuta. Miał wówczas skończone 20 lat. Przebywał tutaj ponad trzy lata w skrajnie ciężkich warunkach. Proszę sobie wyobrazić10 miesięcy mrozu do minus 50 stopni. Brak ubrań, obuwia, rękawic, potworny głód i ciężka praca. Mieszkali w barakach zbudowanych z drewnianych balii. Na pryczach drewnianych spały po dwie, trzy osoby. Na środku baraku ustawiony był żelazny piec, który ogrzewał tylko najbliższe otoczenie wokół pieca. W nocy włosy niejednokrotnie przymarzały do drewnianych belek ścian. Wszyscy spali w ubraniach, spali w tym w czym chodzili. Mokre buty najczęściej przed spoczynkiem były ściągane i układane pod głowę. Ponieważ zdarzały się notoryczne kradzieże wszystkiego co przedstawiało jakąś wartość. Największą wartość miały buty, kufajka, po prostu ubrania i kawałek chleba. Po napadzie Niemiec na Związek Radziecki po 1941 gdy Rosjanie „troszkę” zmienili swój stosunek do więźniów, pojawiła się możliwość opuszczenia łagru. Miejscowi mężczyźni i również kobiety. Mieszkańcy Republiki Komi zostali zmobilizowani do Armii Czerwonej. Pozostali tylko starsi ludzie i kobiety z małymi dziećmi. W tej sytuacji ludność tubylcza została bez środków do życia. Złagodzono pobyt w łagrze na przymusową pracę przy rozładunku barek i dostarczaniu żywności miejscowej ludności w Syktywkarze i najbliższej okolicy. Barki z żywnością cumowały na przystani na rzece Sysoła. Stąd rozwoził do miejscowych sklepów.