Równe (ukr. Рівне / Riwne, ros. Ровно / Rowno; jidysz ראָװנע, Rowne) – miasto w zachodniej części Ukrainy, stolica obwodu. Liczba mieszkańców w 2005 roku wynosiła 247 870.
Miasto położone nad rzeką Uście. Przez miasto przechodzi autostrada Kijów-Żytomierz-Równe-Dubno-Lwów-Czop; Równe-Łuck-Uściług. Leży na głównej drodze między Warszawą a Kijowem, około 200 km od polskiej granicy.

W mieście znajdują się dwie wyższe uczelnie, dwa teatry, muzeum historyczno-krajoznawcze, drewniana cerkiew Zaśnięcia Matki Bożej z XVIII w., pomnik ofiar faszyzmu z 1968 r. Wzmiankowane po raz pierwszy w 1283 r. Magdeburskie prawo miejskie miasto otrzymało w 1492 r.

Historia

XIII w p.n.e - pierwsze osiedlenia w okolicach miasta, niedaleko współczesnej wsi Barmaki. Pierwsza wzmianka historyczna o Równem pochodzi z 1283 roku. W XIII wieku znajdowało się w Księstwie Halicko-Wołyńskim, w drugiej połowie XIV wieku zostało włączone do Wielkiego Księstwa Litewskiego, a następnie w 1569 do Korony.

1479 — po śmierci księcia Neswickiego Równe stało się własnością jego żony Marii, która zaczęła nazwać siebie księżną Rówieńską. W roku 1496 Tatarzy oblegli miasto. W 1500 roku król Kazimierz Jagiellończyk nadał miastu przywilej odbywania jarmarku. W 1548 roku w Równem zbudowano pierwszy kościół katolicki. W 1570 roku Tatarzy spalili miasto.

Do początku XVII wieku Równe należało do dóbr książąt Ostrogskich, a po wygaśnięciu ich rodu w początkach XVII wieku przeszło drogą posagu na książąt Lubomirskich. Rodzinie tej miasto zawdzięcza rozwój, gdyż stało się centrum ich dóbr na Wołyniu. Lubomirscy przez 200 lat rezydowali w tutejszym zamku, który przebudował dla nich Jan de Witte w stylu rokokowym. W 1792 roku w siedzibie Lubomirskich gościł Tadeusz Kościuszko. Po rozbiorze Równe znalazło się w 1793 w zaborze rosyjskim jako stolica ujezdu rówieńskiego.

W 1873 roku przeprowadzono przez miasto linię kolejową. W II poł. XIX wieku wokół miasta rozpoczęto prace fortyfikacyjne i zamieniono je w twierdzę.

W czerwcu 1916 roku, podczas I wojny światowej, z rejonu miasta wyruszyła rosyjska ofensywa Brusiłowa. W dniach 3-9 lipca 1920 roku o miasto z Armią konną Budionnego walczyły polskie oddziały generała Kazimierza Raszewskiego.
II Rzeczpospolita

W latach 1919-1939 miasto ponownie należało do Polski. Miasto było wówczas siedzibą wiejskiej gminy Równe. W latach 30. XX wieku w Równem powstała grupa poetycka "Wołyń" - w jej skład wchodził Czesław Janczarski, Zuzanna Ginczanka, Józef Łobodowski, Jan Śpiewak, Wacław Iwaniuk, Władysław Milczarek. W tym czasie powstały nowa poczta, elektrownia, osiedle mieszkaniowe, a od 1930 organizowano Targi Wołyńskie.

W 1939 roku miasto liczyło 41 500 mieszkańców (w tym 21 tys. Żydów i 15 tys. Polaków) i było największym miastem województwa wołyńskiego ze stolicą w Łucku. Było też dużym kresowym garnizonem wojskowym.

II wojna światowa

Od września 1939 roku miasto było pod okupacją sowiecką, a od 1941 do początku 1944 pod okupacją niemiecką.

W październiku 1941 Niemcy utworzyli w mieście duże getto dla ludności żydowskiej. 7-8 listopada 1941 co najmniej 15 tys. mieszkańców miasta i okolicy pochodzenia żydowskiego zostało zebranych w podmiejskich Sosenkach, i rozstrzelanych przez Einsatzgruppe C oraz policję ukraińską (różne źródła podają liczbę ofiar pomiędzy 15 a 21 tys.). W lipcu 1942 kolejne 5 tys. Żydów przewieziono w rejon Kostopola i tam zamordowano.

W czasie II wojny światowej miały miejsce także liczne zbrodnie na polskiej ludności miasta. 18 listopada 1943 policja ukraińska i gestapo zamordowały w Równem 1864 osoby, w tym ok. 100 członków Armii Krajowe.

Na terenie powiatu działała polska konspiracja zorganizowana w Obwód Równe AK, której członkowie weszli w 1944 w skład 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty. W następstwie ofensywy Armii Czerwonej oraz oddziałów partyzanckich miasto zostało zdobyte 2 lutego 1944.

Współczesność

W latach 1945-1991 Równe znalazło się w granicach Ukraińskiej SRR, od 1991 należy do Ukrainy. W mieście działa oddział Towarzystwa Kultury Polskiej. W 2002 roku w mieście odsłonięto pomnik dowódcy UPA Dmytra Klaczkiwskiego, inicjatora mordów na ludności polskiej na Wołyniu.

Równe jest obecnie największym węzłem komunikacyjnym na Wołyniu.

/Z zasobów Wikipedii